واترپلو: تاریخچه، قوانین و مزایای این ورزش هیجان‌انگیز

واترپلو به‌عنوان یکی از ورزش‌های جذاب و پرفرا ونشیب، تاریخچه‌ای پرافتخار و غنی دارد که از اواسط قرن نوزدهم شروع شده است. این ورزش با الهام از بازی‌ چوگان شکل گرفت. با این تفاوت که به جای نشستن بر پشت اسب، بازیکنان در آب به رقابت می‌پردازند. 

از ابتدای پیدایش، واترپلو توانسته است با جذب ورزشکاران و تماشاگران متعدد، جایگاه ویژه‌ای در میان ورزش‌های آبی کسب کند. از اولین بازی‌های رسمی در بریتانیا تا گسترش آن به سراسر جهان، این ورزش همیشه مورد توجه بوده و قوانین و تکنیک‌های ویژه‌ای برای آن تعریف شده است. بازیکنان واترپلو باید به مهارت‌هایی همچون شنا، پرتاب توپ، و استراتژی‌های دفاع و حمله مسلط باشند تا بتوانند در رقابت‌ها موفق عمل کنند. 

امروزه، واترپلو نه‌تنها یک ورزش رقابتی بین‌المللی است، بلکه به‌عنوان یک فعالیت سرگرم‌کننده و پرتحرک نیز شناخته می‌شود که مزایای جسمی و ذهنی بسیاری را به همراه دارد. از تقویت عضلات و افزایش استقامت تا بهبود مهارت‌های همکاری و استراتژی، واترپلو به‌عنوان یک ورزش همه‌جانبه می‌تواند به بهبود سلامت کلی و روحیه‌ی بازیکنان کمک کند. با توجه به اهمیت این ورزش در سطح بین‌المللی و محبوبیت آن در کشورهای مختلف، آشنایی با تاریخچه، قوانین، تکنیک‌ها و فواید آن می‌تواند برای علاقه‌مندان به ورزش‌های آبی و حتی کسانی که به دنبال فعالیت‌های جدید و مهیج هستند، جذاب و مفید باشد.

تاریخچه واترپلو

منشأ نام انگلیسی ورزش واترپلو به کلمه‌ی “پلو” که تلفظ انگلیسی کلمه‌ی هندی “pulu” به معنای توپ است، باز می‌گردد. همان‌طور که بازی با توپ که روی اسب انجام می‌شود به “چوگان” یا “polo” معروف شد، بازی با توپ در آب نیز به “واترپلو” معروف شد، البته این شباهت اسمی تنها ارتباط بین این دو ورزش است.

قوانین واترپلو ابتدا در اواسط قرن نوزدهم در بریتانیای کبیر توسط ویلیام ویلسون، روزنامه‌نگار و مربی شنا اسکاتلندی، ایجاد شد. وی نویسنده‌ی کتاب “مربی شنا” یکی از اولین کتاب‌های شنا بود. ویلسون این بازی را در حین کار در باشگاه حمام‌های آرلینگتون ابداع کرد. ویلسون تصمیم گرفت تیرک‌های دروازه (مشابه آنچه در فوتبال استفاده می‌شود) را در آب قرار دهد و بنابراین به بازیکنان اجازه می‌داد تا توپ را به داخل دروازه پرتاب کنند.

در سال 1880، قوانینی در اسکاتلند معرفی شدند تا تمرکز بازی را از قدرت بدنی بازیکنان بردارد و بر روی مهارت آن‌ها تاکید کند. در تغییرات بعدی، یک توپ بزرگ‌تر شبیه به توپ فوتبال، استفاده شد، برای دروازه‌ها تور نصب شد و بازیکنان دیگر نمی‌توانستند به حریفانی که توپ را در اختیار نداشتند، تکل بزنند. این قوانین امروزه نیز در واترپلو رعایت می‌شود.

انجمن شنای بریتانیای کبیر (SAGB؛ پیشرو انجمن شنای آماتور، انگلستان) این ورزش را در 13 آوریل 1885 به رسمیت شناخت. کانادا یکی از اولین کشورهای خارج از بریتانیا بود که این ورزش را پذیرفت. انجمن شنا و فوتبال آبی شهرهای میدلند (انگلیس) احتمالاً اولین لیگ واترپلو را در جهان راه‌اندازی کرده است. اولین مسابقات قهرمانی کشور در سال 1886 در اسکاتلند و پس از آن در سال 1888 در انگلستان برگزار شد. تا سال‌ها این ورزش یک رقابت منحصراً مردانه بود که قدرت بدنی و مهارت شنای مردان را به نمایش می‌گذاشت.

در سال 1890، اولین مسابقه واترپلو بین دو کشور برگزار شد که در آن اسکاتلندی‌ها 4 بر 0 در مقابل تیم انگلیس در کنزینگتون پیروز شدند. قوانین واترپلو خیلی زود در سراسر اروپا پذیرفته شد و این بازی به سرعت در کشورهایی مانند مجارستان، بلژیک، آلمان، اتریش و فرانسه رواج یافت. در سال 1888، واترپلو توسط مربی انگلیسی شنا، جان رابینسون، وارد ایالات متحده شد. این بازی دارای سبک بازی قدیمی راگبی بود که بسیار شبیه فوتبال آمریکایی در آب بود. واترپلو به “سبک آمریکایی” بسیار محبوب شد و در اواخر دهه 1890 در مکان‌هایی مانند سالن مکانیک بوستون و باغ مدیسون اسکوئر بازی می‌شد و 14000 تماشاگر را به بازی‌های بزرگ قهرمانی ملی جذب می‌کرد.

با این حال، واترپلو با قوانین متفاوتی در ایالات متحده بازی می‌شد که مشخصه‌ی بارز آن خشونت، نگهداشتن حریف زیر آب، شیرجه در زیر آب و توپ نرم و نیمه باد شده بود که می‌توان آن را محکم گرفت و زیر آب برد. در سال 1914، اکثر تیم‌های ایالات متحده موافقت کردند که طبق قوانین بین‌المللی واترپلو را انجام دهند، با این حال تا 15 سال بعد، همچنان قوانین بین‌المللی یکپارچه‌ای برای واترپلو وجود نداشت. در سال 1929، یک کمیته بین‌المللی واترپلو متشکل از نمایندگان آمریکا و فدراسیون بین‌المللی شنا (FINA) تشکیل شد و قوانین برای مسابقات بین‌المللی تدوین و مورد توافق قرار گرفت و در سال 1930 به اجرا درآمد.

واترپلو اولین ورزش تیمی شرکت‌کننده در المپیک بود که در المپیک 1900 پاریس، یعنی دومین دوره‌ی المپیک مدرن، حضور داشت، اما در این دوره از رقابت‌ها تیم‌های باشگاهی به نمایندگی از کشورها، در این مسابقات شرکت کردند. قهرمان اولین دوره‌ی بازی‌های واترپلو در المپیک 1900 پاریس، تیم باشگاهی آزبورن انگلیس بود که رقیب خود، تیم بروکسل بلژیک، را 7 بر 2 شکست داد و قهرمان این دوره‌ی مسابقات واترپلوی المپیک شد.

برخلاف واترپلوی مردان که اولین ورزش تیمی المپیک نام گرفت، این ورزش در بخش بانوان، آخرین ورزش تیمی المپیک بود که در سال 2000 و در المپیک سیدنی به این رقابت‌ها اضافه شد. در این دوره، تیم واترپلوی زنان استرالیا مدال طلا را به دست آورد، ایالات متحده نقره گرفت و برنز به روسیه رسید. اولین جام جهانی واترپلو بانوان توسط فینا در سال 1979 برگزار شد و اولین دوره مسابقات جهانی در سال 1986 برگزار شد.

اگر بخواهیم پرافتخارترین کشور در زمینه‌ی ورزش واترپلو را معرفی کنیم، بی‌شک مجارستان سلطان بی‌منازع واترپلوی جهان است. مجارستانی‌ها به خاطر بازی خارق‌العاده خود در آب شهرت دارند. مجارستان بیشترین مدال را در تاریخ واترپلو المپیک با مجموع سیزده مدال، از جمله 7 طلا، کسب کرده است که چهار مدال آن بین سال‌های 1932-1956 کسب شده است.

همچنین مجارستان تعدادی از مشهورترین واترپلویست‌های تاریخ واترپلو را به دنیا معرفی کرده است. افرادی همچون دزسو گیرماتی در پنج المپیک مختلف از سال 1948 تا 1964 مدال کسب کرده (3 طلا، 1 نقره و 1 برنز) و الیور هالاسی که سه بار بین سال‌های 1928 تا 1936 به‌عنوان نماینده‌ی مجارستان حضور داشت، 2 طلا و 1 نقره به دست آورده است. چیزی که این موفقیت را فوق‌العاده می‌کند این است که در کودکی یکی از پاهای هالاسی را از زیر زانو قطع کرده‌اند.

همچنین مجارستانی‌ها در ارتقاء و اصلاح قوانین و تکنیک‌های واترپلو همواره پیشتاز بوده‌اند. در سال 1928، Béla Komjádi، مربی واترپلو مجارستانی، “پاس هوایی” یا “پاس خشک” را اختراع کرد، تکنیکی که در آن بازیکن مستقیماً توپ را از طریق هوا به بازیکن دیگری پاس می‌دهد و فرد مقابل بدون برخورد توپ به آب، توپ را دریافت می‌کند. پاس خشک بازی تهاجمی را پویاتر کرد و به تسلط مجارستان بر واترپلو برای 60 سال کمک کرد.

به‌طور کلی در سطح بین‌المللی، این ورزش در سراسر جهان بسیار پرطرفدار است و اروپا و آسیا دارای قوی‌ترین تیم‌های واترپلوی مردان جهان هستند. در این بین، ایالات متحده‌ی آمریکا تنها تیم غیراروپایی است که توانسته در المپیک نشان‌های طلا، نقره و برنز را کسب کند.

واترپلو در ایران

کمیته‌ی شنا اولین بار در سال ۱۳۱۸ در ایران تشکیل شد که فتح‌الله امیرعلائی ریاست آن را برعهده داشت. امیرعلائی تشکیلات ‌شنای کشور که تا آن روز به‌صورت یک کمیته اداره می‌شد را سرپرستی می‌کرد. در سال ۱۳۲۵ این کمیته به فدراسیون شنای کشور با سه کمیته‌ی مجزای شنا، شیرجه و واترپلو ارتقا یافت. تیم واترپلوی ایران در سال ۱۳۴۹ برای نخستین بار در بازی‌های آسیایی بانکوک شرکت کرد و به‌عنوان اولین حضور توانست به مقام چهارمی این رقابت‌ها برسد.

همان‌طور که گفتیم، واترپلو در ایران قدمتی دیرینه دارد و آغاز فعالیت ورزشکاران در این رشته‌ی ورزشی به قبل از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. در سال ۱۳۵۳، یعنی چهار سال بعد از اولین حضور در بازی‌های آسیایی، در رقابت‌های آسیایی تهران، تیم ملی واترپلوی ایران توانست بر سکوی قهرمانی آسیا بایستد و به‌عنوان نماینده‌ی قاره‌ی آسیا در بین ۱۶ کشور برتر جهان راهی مسابقات قهرمانی جهان در شهر کالی کلمبیا شود. در دومین حضور تیم ملی واترپلوی ایران در رقابت‌های جهانی، تیم ملی ایران در مسابقات انتخابی تهران توانست تیم‌های ملی چین و ژاپن را پشت سر بگذارد و به همراه قزاقستان به عنوان نماینده‌ی قاره‌ی آسیا راهی مسابقات جهانی در پرت استرالیا شد.

واترپلوی ایران در طول چهل سال گذشته همواره یکی از مدعیان اصلی کسب عنوان قهرمانی در آسیا بوده است. تیم ملی واترپلوی ایران همچنین توانست در سال ۲۰۱۳ در رقابت‌های کاپ آسیا که به میزبانی سنگاپور برگزار شد به عنوان قهرمانی دست یابد. 

واترپلوی ایران در مسابقات ساحلی آسیایی پوکت که برای اولین بار در آن حضور یافته بود، توانست مقام نایب قهرمانی این بازی‌ها را از آن خود کند و این نتیجه نیز در حالی به دست آمد که تیم کشورمان بعد از شکست قزاقستان و خلق شگفتی در این بازی‌ها تنها یک گام با قهرمانی فاصله داشت، اما در نهایت این تیم نتوانست از سد کویت بگذرد و از کسب عنوان قهرمانی بازماند. بی‌شک می‌توان گفت این مدال نقره واترپلو در این دوره از بازی‌ها باعث شد تا ایران در رده چهارم بازی‌های آسیایی این دوره قرار گیرد.

درخشش فوق‌العاده واترپلوی ایران سبب شد تا تیم ملی کشور ما برای اولین بار در طول تاریخ واترپلو در رده‌ی هفدهم رنکینگ فدراسیون بین‌المللی شنا (FINA) قرار گیرد. میزبانی مطلوب ایران در رقابت‌های جام باشگاه‌های آسیا و انعکاس اخبار آن در فدراسیون جهانی سبب شد تا رییس فدراسیون جهانی واترپلو در اقدامی بی‌سابقه امتیاز میزبانی برگزاری رقابت‌های فینا ترافی یا همان مسابقات توسعه جهانی را به جمهوری اسلامی ایران بدهد. 

همان‌طور که می‌دانید، در طول تاریخ ورزش ایران، غیر از رشته‌های ورزشی کشتی و والیبال (لیگ جهانی)، هیچ رشته‌ای موفق به اخذ میزبانی مسابقات جهانی نشده است؛ اما فدراسیون شنا، شیرجه و واترپلو با شکستن این طلسم توانست افتخار بزرگی را به نام کشور عزیزمان ایران ثبت کند.

قوانین و تکنیک های اساسی در واترپلو

مانند همه‌ی ورزش‌ها، واترپلو نیز دارای قوانین و مقرراتی است که به بازی نظم می‌بخشد و سازمان‌دهی و نظارت بازی توسط داور را میسر می‌کند. علاوه بر قوانین، تکنیک‌های خاصی نیز در این ورزش وجود دارد که بازیکنان باید به آن‌ها مسلط باشند تا بتوانند یک بازی باکیفیت را ارائه دهند.

قوانین اصلی واترپلو

• تعداد بازیکنان: هر تیم شامل ۷ بازیکن فعال است که یکی از آن‌ها در دروازه قرار می‌گیرد و شش بازیکن در میدان حضور دارند. تیم‌ها همچنین می‌توانند چندین بازیکن ذخیره داشته باشند و معمولاً تعداد اعضای یک تیم از ۱۳ تا ۱۵ نفر است.
• دروازه‌بان: تنها بازیکنی است که می‌تواند با دو دست توپ را لمس کند و در منطقه‌ی ۵ متری از دروازه، توپ را نگه دارد.
• بازیکنان میدانی: بازیکنانی که باید شنا کنند و با پاس‌دادن و حرکت به سوی دروازه، تلاش می‌کنند تا گل بزنند.

• شروع بازی: بازی با صدای سوت داور و پرتاب توپ توسط داور به وسط استخر شروع می‌شود. سپس هر تیم تلاش می‌کند تا زودتر به توپ برسد و بازی را آغاز کند.
• گل: مانند فوتبال، یک گل زمانی ثبت می‌شود که توپ به‌طور کامل از خط دروازه عبور کند.

• خطاهای ساده: شامل نگه داشتن توپ زیر آب، هل دادن حریف و جلوگیری از حرکت بازیکن بدون توپ است. این خطاها منجر به دادن امتیاز یک خطای آزاد به تیم حریف می‌شود.
• خطاهای شخصی: شامل خطاهای عمدی و خطرناک مانند ضربه زدن به حریف است. اگر بازیکنی سه خطای شخصی مرتکب شود، از بازی اخراج می‌شود.
• ترن‌اوور (Turnover): این اصطلاح به هرگونه از دست دادن مالکیت توپ به تیم حریف گفته می‌شود، مثلاً به دلیل نقض قوانین یا خطا، ترن‌اوور محسوب می‌شود.

تکنیک‌های مهم واترپلو

• شنا با سرعت: نکته حائز اهمیت در این ورزش این است که بازیکنان باید بتوانند سریع و مؤثر در آب شنا کنند تا گل‌های بیشتری به ثمر برسانند. در این ورزش از تکنیک‌های مختلف شنا مانند کرال سینه و کرال پشت استفاده می‌شود.
• توقف و تغییر جهت: یکی دیگر از مهارت‌های مورد نیاز برای انجام هرچه بهتر این ورزش توانایی تغییر جهت سریع در آب و توقف ناگهانی برای مواجهه با حریف است.

• پاس‌دادن: پاس‌های دقیق و سریع بین بازیکنان برای پیشروی به سمت دروازه حریف ضروری است. پاس‌ها می‌توانند به صورت هوایی یا زمینی (نزدیک به سطح آب) انجام شوند.
• دریافت توپ: بازیکنان باید توانایی دریافت توپ در حالت‌های مختلف و با دقت بالا را داشته باشند.

• شوت به سمت دروازه: ضربات به سمت دروازه عموماً به دو دسته‌ی قدرتی و دقیق تقسیم می‌شوند. بازیکنان میدان تنها می‌توانند از یک دست برای گرفتن توپ و یا شوت زدن استفاده کنند. شوت قدرتی: شوت‌هایی که با قدرت زیاد و سرعت بالا برای غلبه بر دروازه‌بان و زدن گل زده می‌شود. شوت‌های دقیق: شوت‌هایی که با دقت بالا و هدف‌گیری دقیق به زوایای مختلف دروازه زده می‌شوند.

• دفاع فردی: به دفاعی که بازیکنان بدون انجام خطا انجام می‌دهند و بازیکن حریف را متوقف می‌کنند.
• دفاع منطقه‌ای: نوع دیگر دفاع همکاری و هماهنگی با هم‌تیمی‌ها برای پوشش مناطق مختلف و جلوگیری از حملات حریف است.

قوانین دیگر

• • پاس‌دادن و شوت‌زدن: استراتژی پایه واترپلو شبیه بسکتبال و فوتبال است. توپ از طریق دریبل یا پاس به جلو می‌رود. بازیکنان میدان می‌توانند پاس بدهند، حرکت کنند و شوت بزنند. بازیکنان در موقعیت دفاعی از دفاع‌های تک به تک، منطقه‌ای یا ترکیبی از هر دو برای دفع توپ استفاده می‌کنند. موقعیت‌ها در استخر با نام‌ها و اعداد مشخص می‌شوند.
  • تعویض: هر تیم می‌تواند بازیکنان خود را با بازیکنان تازه‌نفس از نیمکت ذخیره‌ها تعویض کند، زیرا انجام واترپلو انرژی زیادی را از بازیکنان می‌گیرد. لذا تیم‌ها می‌توانند در هنگام توقف بازی، بازیکنان خود را تعویض کنند.
  • وقت‌استراحت فنی: هر تیم می‌تواند در هر نیمه، دو بار وقت استراحت بگیرد تا ضمن رفع خستگی بازیکنان، به توصیه‌های مربیان در خصوص ادامه بازی توجه کنند.

• اندازه استخر: ابعاد زمین واترپلو به طور استاندارد طبق قوانین فدراسیون بین‌المللی شنا (FINA) به شرح زیر است ( البته این ابعاد ممکن است بسته به نوع مسابقه یا دسته‌بندی مسابقات تغییراتی جزئی داشته باشند) :

• ابعاد زمین واترپلو برای مسابقات مردان
  در مسابقات مردان طول زمین واترپلو ۳۰ متر و عرض آن ۲۰ متر می‌باشد. عمق آب نیز باید حداقل 1.80 متر باشد.
• ابعاد زمین واترپلو برای مسابقات زنان
  درمسابقات زنان طول زمین واترپلو ۲۵ متر و عرض آن ۱۷-۲۰ متر می‌باشد. عمق آب نیز همانند مسابقات مردان حداقل 1.80 متر است.

• دروازه‌ها: دروازه‌ها در دو سمت زمین قرار دارند و فاصله دو دروازه برابر با طول زمین است. ارتفاع هر دروازه برابر با 90 سانتی‌متر بالای سطح آب است و عرض دروازه نیز 3 متر می‌باشد.

در استخر واترپلو، نشانگرهای کف و خطوط روی دیواره‌ها نقش مهمی در هدایت بازیکنان و داوران دارند. این نشانگرها برای مشخص کردن نواحی کلیدی زمین به کار می‌روند. در ادامه توضیحاتی درباره این نشانگرها ارائه شده است:

نشانگرهای کلیدی کف و دیواره‌های استخر واترپلو

• • خط سفید (مرکزی): این خط زمین را به دو نیمه‌ی مساوی تقسیم می‌کند. معمولاً در کف و دیواره‌های استخر کشیده شده و در آغاز بازی و پس از هر گل اهمیت دارد.
  • خط قرمز (۲ متری): این خط در فاصله ۲ متری از دروازه رسم می‌شود. بازیکنان تیم حریف بدون داشتن توپ اجازه ورود به این محدوده را ندارند. روی دیواره‌های استخر و گاهی در کف به‌صورت خط یا نقطه مشخص است.
  • خط زرد (۵ متری): این خط در فاصله ۵ متری از دروازه قرار دارد. بازیکنان در خارج از این خط می‌توانند ضربه‌های مستقیم به دروازه بزنند. این خط نیز در کف و دیواره‌ها مشخص است.
  • خطوط آبی (مرزهای زمین): این خطوط نشان‌دهنده مرزهای عرضی و طولی زمین بازی هستند. معمولاً در کف استخر مشخص می‌شوند تا بازیکنان بتوانند جایگاه خود را به‌خوبی تشخیص دهند.
  • نقاط پرتاب پنالتی: در فاصله ۵ متری از دروازه، این نقطه مشخص است. معمولاً به‌صورت دایره یا خط کوچک روی کف استخر نمایش داده می‌شود.

• مدت زمان بازی

زمان در مسابقات واترپلو به ۴ کوارتر یا نیمه تقسیم می‌شود که هرکدام از این کوارترها ۸ دقیقه زمان خالص بازی دارد. به این معنا که در هنگام توقف بازی محاسبه‌ی زمان نیز متوقف می‌شود. بازی‌ها معمولاً ۴۵ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد. تیم‌ها در زمان تصاحب توپ 30 ثانیه فرصت دارند تا توپ را به سمت دروازه پرتاب کنند. قانون 30 ثانیه در واترپلو یکی از قوانین کلیدی است که به مدیریت زمان حمله تیم‌ها مربوط می‌شود. این قانون برای حفظ سرعت بازی و جلوگیری از اتلاف وقت طراحی شده است. در ادامه توضیحات کامل درباره این قانون ارائه شده است:

• تعریف قانون 30 ثانیه:

هر تیم از لحظه‌ای که مالکیت توپ را به دست می‌آورد، 30 ثانیه فرصت دارد تا حمله خود را به پایان برساند، یعنی یک شوت به سمت دروازه بزند یا شوت باید به دروازه‌بان یا تیر دروازه برخورد کند تا زمان 30 ثانیه مجدداً تنظیم شود. اگر تیم در این زمان شوت نزند مالکیت توپ به تیم مقابل واگذار می‌شود.

نحوه کارکرد قانون:

1. شروع شمارش: زمان 30 ثانیه از لحظه‌ای که تیم مالکیت توپ را به دست می‌آورد (مثلاً پس از گرفتن توپ از دروازه‌بان یا خطا) شروع می‌شود.
2. ریست شدن تایمر: اگر شوتی زده شود و توپ به تیر یا دروازه‌بان برخورد کند، تایمر 30 ثانیه دوباره تنظیم می‌شود و تیم مهاجم می‌تواند حمله جدیدی را آغاز کند.
3. اقدامات در صورت نقض: اگر تیم نتواند در این مدت حمله را کامل کند، داور با صدای سوت مالکیت توپ را به تیم دیگر می‌دهد.

استثناهای قانون 30 ثانیه:

• اگر خطای جدی مانند اخراج بازیکن رخ دهد، زمان می‌تواند متوقف شود و تیم مهاجم فرصت بیشتری برای تنظیم بازی داشته باشد.
• در زمان پرتاب آزاد یا توقف‌های خاص توسط داور، زمان باقی‌مانده از 30 ثانیه پس از شروع مجدد ادامه می‌یابد.

هدف قانون 30 ثانیه:

• افزایش سرعت و پویایی بازی.
• جلوگیری از اتلاف وقت توسط تیمی که مالک توپ است.
• تشویق به بازی هجومی و افزایش تعداد گل‌ها.

این قانون یکی از دلایل جذابیت واترپلو است، زیرا تیم‌ها مجبورند در زمان محدود تصمیم‌های سریع بگیرند و بازی پرهیجان‌تری ارائه دهند.

خطاها در بازی واترپلو

خطاها برای استراتژی و جریان بازی واترپلو بسیار مهم هستند. آنها مکررا رخ می دهند و محدودیتی برای تعداد خطاهای جزئی یا معمولی که یک بازیکن می تواند انجام دهد وجود ندارد. برخلاف بسیاری از ورزش‌ها، ارتکاب خطا لزوماً استراتژی بدی نیست و دفاع می‌تواند از آن به نفع خود استفاده کند. داوران خطاها را با دمیدن سوت خود و بردن بازوی خود به سمت تیمی که خطا دریافت کرده است، نشان می دهند.

خطاها در بازی واترپلو به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: خطاهای معمول (Ordinary Fouls) و خطاهای جدی‌تر (Major Fouls) که هر کدام تأثیر متفاوتی بر جریان بازی دارند. در ادامه، انواع اصلی خطاها شرح داده شده‌اند:

1. خطاهای معمول (Ordinary Fouls)

این خطاها خفیف‌تر هستند و معمولاً منجر به تغییر مالکیت توپ می‌شوند. داور با یک سوت و واگذار کردن توپ به تیم مقابل این خطاها را اعلام می‌کند. برخی از این خطاها عبارتند از:

• نگه داشتن، کشیدن یا فشار دادن بازیکن بدون توپ.
• لمس یا گرفتن توپ با دو دست (به‌جز دروازه‌بان).
• نگه داشتن توپ زیر آب وقتی که توسط حریف تحت فشار هستید.
• نزدیک شدن بیش از حد به دروازه حریف در هنگام پرتاب آزاد.

2. خطاهای جدی‌تر (Major Fouls)

این خطاها شدیدتر هستند و می‌توانند منجر به اخراج موقت (معمولاً 20 ثانیه) بازیکن خاطی شوند. داور با دو سوت پی‌درپی این خطاها را اعلام می‌کند. مثال‌هایی از خطاهای جدی:

• بازی خطرناک یا رفتار خشونت‌آمیز: مثل ضربه زدن یا هل دادن شدید.
• کشیدن یا غرق کردن بازیکن حریف.
• مسدود کردن حریف بدون تلاش برای گرفتن توپ.
• ورود مجدد غیرقانونی بازیکن به بازی پس از اخراج موقت.

3. خطای پنالتی (Penalty Fouls)

خطاهایی که در منطقه پنالتی (5 متری) اتفاق بیفتند و بازیکن حریف را از یک فرصت واضح گل‌زنی محروم کنند، به یک پنالتی منجر می‌شوند. برخی از این خطاها شامل:

• غرق کردن یا نگه داشتن مهاجمی که قصد شوت به سمت دروازه را دارد.
• خطای جدی در نزدیکی دروازه هنگام یک موقعیت گل واضح.

4. خطاهای منجر به محرومیت (Brutality or Misconduct)

این دسته از خطاها شامل رفتارهای بسیار خشن یا غیرورزشی است و ممکن است باعث اخراج موقت، کامل و حتی اخراج از مسابقات بعدی شود.

پیامدها

• تیمی که مرتکب خطای جدی یا پنالتی شود، با از دست دادن بازیکن یا دریافت گل جریمه می‌شود.
• بازیکنی که سه خطای جدی انجام دهد، برای باقی بازی اخراج می‌شود.

در واترپلو مانند فوتبال و برخی دیگر از ورزش ها قانونی تحت عنوان «مزیت» وجود دارد که این قانون یا همان آوانتاژ (Advantage Rule) به داور اجازه می‌دهد تا در شرایط خاص از اعلام خطا صرف‌نظر کند، به‌طوری‌که جریان بازی به نفع تیمی که مورد خطا واقع شده است و در موقعیت هجومی قرار دارد ادامه یابد. این قانون بر اساس اصل مزیت تیم هجومی تنظیم شده است و هدف آن جلوگیری از ایجاد وقفه‌های غیرضروری و حفظ روان بودن بازی است.

جزئیات قانون آوانتاژ در واترپلو:

1. اساس قانون: اگر تیمی که مورد خطا قرار گرفته همچنان در موقعیت بهتری برای حمله یا حفظ مالکیت توپ قرار داشته باشد، داور می‌تواند اعلام خطا نکند و اجازه دهد بازی ادامه یابد.
2. شرایط اجرا:
   • تیم مورد خطا همچنان توپ را در اختیار داشته باشد یا در موقعیت بهتری برای گل‌زنی یا پیشروی باشد.
   • اعلام خطا می‌تواند باعث کاهش شانس تیم مورد خطا شود یا بازی را مختل کند.
3. نمونه‌های عملی:
   • اگر بازیکنی از تیم دفاعی به صورت جزئی مانع حرکت مهاجم شود اما مهاجم همچنان می‌تواند با توپ پیشروی کند، داور بازی را ادامه می‌دهد.
   • اگر تیم هجومی در موقعیت گل‌زنی قرار داشته باشد و خطای جزئی رخ دهد، داور ممکن است خطا نگیرد تا شانس گل‌زنی حفظ شود.
4. تصمیم‌گیری داور:
   • تصمیم به اجرای قانون آوانتاژ کاملاً بر عهده داور است و نیازمند قضاوت سریع در مورد شرایط بازی است.

مزایای قانون آوانتاژ:

• حفظ روان بودن بازی: کاهش توقف‌های غیرضروری و افزایش هیجان بازی.
• افزایش شانس تیم هجومی: جلوگیری از از دست رفتن موقعیت‌های گل‌زنی به دلیل اعلام خطا.
• تمرکز بر بازی هجومی: تشویق تیم‌ها به استفاده از موقعیت‌های خود به‌جای انتظار برای اعلام خطا.

محدودیت‌ها و استثناها:

• اگر خطای انجام‌شده شدید باشد (مانند خطاهای خشن یا رفتار غیراخلاقی)، داور موظف است بازی را متوقف کند و به‌جای آوانتاژ، جریمه مناسب اعمال کند.
• در برخی شرایط، مانند اخراج بازیکن یا پرتاب پنالتی، نمی‌توان از قانون آوانتاژ استفاده کرد.

قانون آوانتاژ نقش مهمی در حفظ سرعت و پویایی واترپلو دارد و داوران با تجربه باید به‌خوبی بتوانند شرایط مناسب برای اجرای این قانون را تشخیص دهند. 

مسابقات واترپلو 

در دنیای واترپلو مسابقات مهمی هرساله و یا هرچندسال یکبار برگزار می شود که محلی برای قدرت نمایی بهترین تیم های دنیاست و علاوه بر آن جایگاه تیم ها را در جدول رده بندی فینا مشخص می کند . مهمترین مسابقات واترپلو شامل رقابت های زیر است؛

1. المپیک تابستانی

واترپلو اولین و قدیمی ترین ورزش تیمی المپیک است که از سال 1900 در رقابت های المپیک آقایان حضور دارد. مسابقات المپیک به دلیل حضور بهترین تیم های جهان یکی از مهمترین رویدادهای واترپلوی دنیا به حساب می آید. این رقابت ها که هر چهار سال یکبار برگزار می شود محل رقابت تیم های واترپلوی منتخب پنج قاره است که بزرگترین صحنه برای نمایش توانمندی تیم های ملی کشورهای مختلف است.

2. مسابقات قهرمانی جهان (FINA World Championships)

مسابقات قهرمانی جهان هر دوسال یکبار توسط فدراسیون بین المللی شنا FINA برگزار می شود که در آن بهترین تیم های ملی واترپلو مردان و زنان دنیا به رقابت می پردازند که شاهد سطح بالای رقابت ها هستیم. پس از المپیک مسابقات قهرمانی جهان معتبرترین مسابقات جهانی واترپلو است. 

3. لیگ جهانی واترپلو (FINA Water Polo World League)

لیگ جهانی واترپلو که از سال 2002 آغاز شده با هدف توسعه و گسترش و ایجاد رقابت مستمر بین بهترین تیم های ملی برگزار می شود. این مسابقات که هرساله توسط فدراسیون بین المللی شنا FINA در قالب مسابقات گروهی و حذفی برگزار می شود که از جذابیت بسیاری برخوردار است این مسابقات که فرصت خوبی برای تیم ها است تا آمادگی خود را برای مسابقات مهمتر نشان دهند. علاوه بر این تیم ها در لیگ جهانی واترپلو به شناخت رقبا بپردازند سالانه بر محبوبیت واتر پلو در سطح جهانی و بر سطح کیفی رقابت ها می افزاید.

 این لیگ از سال 2002 آغاز شد و هدف آن توسعه و گسترش ورزش واترپلو و ایجاد رقابت مداوم بین تیم‌های ملی برتر جهان است.

فواید ورزش واترپلو

واترپلو یک ورزش پرتحرک و چالش‌برانگیز است که مزایای جسمی، روحی و اجتماعی بسیاری دارد که در ادامه به برخی از این مزایا اشاره شده است:

1. فواید جسمی

• تمرینی برای کل بدن: واترپلو تمامی گروه‌های عضلانی اصلی را درگیر می‌کند و باعث افزایش قدرت، استقامت و سلامت قلبی-عروقی می‌شود.
• بهبود هماهنگی عصب و عضلات: حرکت مداوم در آب مهارت‌های حرکتی، هماهنگی دست و چشم، و تعادل را تقویت می‌کند.
• کاهش وزن و تناسب اندام: شدت بالای بازی می‌تواند کالری زیادی بسوزاند و به مدیریت وزن و سلامتی کلی کمک کند.با شنای مداوم، جابه‌جایی‌ها و ضربات پا، در یک ساعت واترپلو می‌توان حدود ۷۰۰ کالری سوزاند.
• تقویت همه ی عضلات بدن: حرکت مداوم و اجرای حرکت «تخم‌مرغی» عضلات پاها، باسن و کمر را درگیر می‌کند و باعث تقویت عضلات بدن می‌شودعلاوه بر این حرکاتی مثل پیچیدن، چرخیدن در آب و پرتاب کردن توپ نیازمند قدرت عضلات مرکزی بدن هستند که انجام این ورزش باعث تقویت عضلات این ناحیه می‌شود.
• استقامت: واترپلو یک ورزش پرتحرک است که بازیکنان را مجبور به شنای مداوم و تمرینات تناوبی می‌کند. در یک مسابقه، بازیکنان ممکن است تا ۴ کیلومتر شنا کنند که این امر استقامت بازیکنان را به شدت بالا می برد.
• قدرت بدنی: مقاومت در برابر فشار آب، وزن بدن خود و تحمل فشار بدنی بازیکنان حریف در آب باعث افزایش قدرت عضلات بدن می‌شود.
• فشار کمتر روی مفاصل: این ورزش به دلیل انجام شدن در محیط آبی، فشار کمی روی مفاصل وارد می‌کند و برای افرادی که در ورزش های زمینی مثل فوتبال یا بسکتبال دچار درد و آسیب می‌شوند، مناسب است.
•  سلامت قلب و عروق: واترپلو یک ورزش هوازی مفید است که نیاز به شنا کردن مداوم در این ورزش باعث بهبود عملکرد قلب و ریه‌ها شده و ظرفیت هوازی بدن را افزایش می‌دهد.

2. فواید ذهنی و تقویت روحیه

• تفکر استراتژیک: بازیکنان باید در یک فضای رقابتی و پرشتاب بازی حریف را تحلیل کرده و استراتژی‌های خود را به سرعت و متناسب با شرایط تغییر دهند.
• کاهش استرس و یادگیری حل مسئله: فعالیت بدنی در آب می‌تواند به کاهش استرس و بهبود خلق‌وخو کمک کند علاوه براین بازیکنان در واترپلو یاد می‌گیرند چگونه استراتژی‌های مختلف را برای شکستن دفاع یا استفاده از بازیکن هم تیمی طراحی و اجرا کنند. این ورزش باعث تقویت مهارت حل مسئله، تصمیم‌گیری سریع و تحلیل شرایط می‌شود.

3. فواید اجتماعی

•  تعاملات اجتماعی: واترپلو ذاتاً یک ورزش تیمی است و ورزش‌های گروهی مانند واترپلو مهارت‌های ارتباطی و همکاری بازیکنان را تقویت می‌کنند و بازیکنان را به ایجاد دوستی و حس جامعه‌پذیری و همکاری تشویق می‌کنند.

• توسعه مهارت‌های تیمی: همکاری در این ورزش ضروری است و باعث تقویت ارتباطات و حس دوستی می‌شود.
• افزایش ایمنی و مهارت‌های شنا:شما در این ورزش ضمن یادگیری یک ورزش مفرح با مهارت های شنا کردن به خوبی آشنا می شوید و آگاهی بیشتری نسبت به ایمنی در محیط های آبی پیدا می کنید که می تواند در مواقعی نجات دهنده ی زندگی شما یا دیگران باشد.
•  نظم و مدیریت زمان: سامان دادن به بازی در زمان های کوتاه و به نتیجه رساندن حملات تیمی ضمن هماهنگ کردن تمرینات سخت با دیگر مسئولیت‌ها، به بازیکنان نظم، همکاری و مدیریت زمان را آموزش می‌دهد.
• فراگیر بودن و دسترسی آسان: واترپلو می‌تواند یک ورزش مناسب برای سطوح مختلف مهارتی و گروه‌های سنی مختلف باشد، که آن را به یک ورزش پرطرفدار و فراگیر تبدیل می‌کند.

آسیب‌های واترپلو

واترپلو، با وجود مزایای فراوانش برای تناسب اندام و سلامت روان، به دلیل ماهیت فیزیکی و پویای خود خطرات و آسیب‌هایی نیز به همراه دارد. این آسیب‌ها ممکن است به دلایل برخوردهای فیزیکی، حرکات تکراری، یا شرایط محیطی رخ دهند. واترپلو یک بازی پرچالش است که از بازیکنان می‌خواهد که تمام مدت بازی در آب شنا کنند یا پا بزنند.

بیشتر آسیب‌های وارد شده به بازیکنان واترپلو مربوط به سه قسمت سر، زانو و شانه می شود اما آسیب های دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. بازیکنان واترپلو باید بتوانند به طور سریع، انفجاری و کارآمد حرکت کنند تا از ضربه خوردن یا هل داده شدن جلوگیری کنند و برای حمله آماده شوند. یکی از جنبه‌های مهم برای کاهش خطر آسیب، اجتناب از تغییرات شدید در برنامه تمرینی و مسابقات است. در ادامه توضیحات بیشتری درخصوص آسیب های واترپلو و راه های مقابله با آن گفته شده است؛

آسیب‌های شایع در واترپلو

آسیب‌های شایع شامل موارد زیر هستند:

• آسیب به صورت و چشم‌ها: برخوردهای شدید با دست یا توپ می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی به صورت شود. تحریک ناشی از مواد شیمیایی استخر مانند کلر نیز می تواند به چشم ها آسیب بزند.
• هیپ و زانو : آسیب‌های ناشی از استفاده زیاد به دلیل حرکت مداوم پا در آب.
• کبودی و خراشیدگی : این آسیب ها از دست، پا و ناخن‌های دیگر بازیکنان و به دلیل ضربات عمدی یا ناخواسته دست و پا ایجاد می شود. این زخم‌ها، بریدگی‌ها و کبودی‌ها می‌توانند هنگام کشمکش برای توپ ایجاد شوند.
• آسیب‌های صورت: مانند کبودی چشم یا لب شکسته که ناشی از برخورد با بازیکنان دیگر یا توپ است.
• هیپوترمی: افت دمای بدن به طور خطرناک و بالقوه کشنده به دلیل سرما.
• آفتاب‌سوختگی: به دلیل بازی در فضای باز بدون استفاده از ضد آفتاب.
• زگیل‌ها: رشد پوست ناشی از عفونت ویروسی. شنا در استخرهای عمومی یکی از عوامل خطر شناخته شده برای زگیل‌ها است.
• آسیب به دندان‌ها: گاهی بازیکنان به دلیل ضربات غیرمنتظره به دندان‌هایشان آسیب می‌زنند. استفاده از محافظ دهان توصیه می‌شود.
• آسیب شانه (Shoulder Injuries): به دلیل پرتاب‌های مکرر و سنگین توپ ممکن است آسیب هایی چون کشیدگی یا رگ به رگ شدن ایجاد شود.
• آسیب کمر و ستون فقرات: ناشی از حرکات پیچشی مکرر برای تغییر جهت یا پاس دادن.
• کشیدگی عضلات پا: به‌ویژه در اثر استفاده مداوم از ضربات «تخم‌مرغی» برای شناور ماندن.
• فشار زیاد بر زانوها و مچ پا: در اثر حرکات مداوم در آب.
• التهاب تاندون‌ها: به دلیل استفاده بیش‌ازحد از عضلات خاص
• خفگی یا آسیب‌های مرتبط با تنفس: برخوردهای شدید ممکن است منجر به ورود آب به دهان یا بینی بازیکنان شود که می‌تواند باعث اختلال در تنفس یا حتی خفگی موقت شود.
• عفونت گوش (Swimmer’s Ear): به دلیل ورود آب آلوده به کانال گوش.
• عفونت‌های پوستی: در صورتی که آب استخر به‌خوبی تصفیه نشده باشد.
• گرمازدگی یا کم آبی بدن: بازیکنان ممکن است در طول بازی، به‌خصوص در استخرهای گرم، دچار کم‌آبی بدن شوند.

عوامل خطر برای آسیب‌های واترپلو

برخی از عواملی که می‌توانند خطر آسیب را افزایش دهند شامل موارد زیر هستند:

• عدم تناسب اندام : فردی که از نظر جسمی آماده نیست و استقامت و انعطاف‌پذیری کمی دارد، احتمال آسیب دیدن او در هر نوع ورزشی بیشتر است.
• بی‌تجربگی: افراد مبتدی به دلیل نداشتن مهارت‌های لازم برای مقابله با چالش‌های ورزش، بیشتر در معرض آسیب هستند.
• تکنیک ضعیف: باعث فشار غیرضروری به مفاصل و عضلات می‌شود. به عنوان مثال، حرکت پرتاب ضعیف یا شلیک توپ به شکل نادرست.
• کمبود تجهیزات حفاظتی: عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند کلاه با گوش‌گیر یا محافظ دهان، احتمال آسیب را افزایش می‌دهد.

پیشنهادات بهداشتی برای بازی واترپلو

• به طور منظم ورزش کنید تا بدن خود را در شرایط فیزیکی خوبی نگه دارید.
• یک برنامه عمومی قدرتی و تناسب اندام، از جمله تمرینات با وزنه و فعالیت‌های هوازی؛ مانند بدنسازی و شنا را دنبال کنید تا قدرت عضلانی خود را بهبود ببخشید.
• قبل، حین و بعد از واترپلو مقدار زیادی آب بنوشید تا از خطر کم‌آبی جلوگیری کنید.
• قبل از بازی، بدن خود را به خوبی گرم کنید.
• برای سرد کردن از حرکات کششی استفاده کنید.

پیشگیری از آسیب‌ها

برای کاهش این خطرات، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

1. استفاده از تجهیزات محافظتی مانند محافظ دهان.
2. تمرین‌های مناسب برای تقویت شانه‌ها و عضلات مرکزی بدن.
3. گرم کردن و کشش قبل از بازی.
4. رعایت قوانین بازی و کاهش رفتارهای خطرناک.
5. استفاده از آب آشامیدنی کافی برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
6. چک کردن کیفیت آب استخر و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مناسب.
7. روی بهبود فرم خود کار کنید. از مربی خود بخواهید که نکاتی برای بهبود تکنیک و کاهش خطر آسیب به شما بدهد.
8. ناخن‌های دست و پا را کوتاه کنید.
9. هنگام بازی در فضای باز از ضد آفتاب مقاوم در برابر آب با SPF 30+ (یا بیشتر) استفاده کنید و به طور مرتب تجدید کنید.

درمان آسیب‌های واترپلو

• بلافاصله در صورت بروز آسیب متوقف شوید تا از آسیب بیشتر جلوگیری کنید.
• برای درمان سریع آسیب‌ها اقدام کنید. مدیریت زودهنگام به معنای کاهش مدت زمان دور بودن از استخر است.
• تمام آسیب‌های بافت نرم (کشیدگی رباط، کشیدگی عضلات، ضربات و کبودی‌ها) را با استراحت، یخ، فشرده‌سازی، بالا بردن عضو (بالا بردن عضو از سطح قلب) درمان کنید و از یک متخصص بهداشت مشاوره بگیرید.
• تا زمانی که کاملاً از آسیب بهبود نیافته‌اید، از ادامه فعالیت خودداری کنید.

افرادی که می توانید از آن ها کمک بگیرید

• پزشک عمومی
• در مواقع اضطراری، بلافاصله با شماره 115 تماس بگیرید.
• فیزیوتراپیست

نکاتی که باید به یاد داشته باشید

• واترپلو یک بازی پرچالش است که نیاز است تمام مدت بازی در آب شنا کنید.
• روی تقویت قدرت عضلانی خود کار کنید، به ویژه عضلات شکم، شانه‌ها، کمر و پایین تنه.

واترپلو، با تمام فوایدش، نیازمند توجه به تکنیک‌های درست بازی، آمادگی بدنی مناسب، و رعایت استانداردهای ایمنی است تا خطرات و آسیب‌ها به حداقل برسند.

جمع‌بندی

واترپلو به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرچالش‌ترین ورزش‌های تیمی، تاریخچه‌ای غنی و پر از افتخار را در خود جای داده است. از پیدایش این ورزش در بریتانیا تا گسترش آن به تمامی نقاط جهان، قوانین و تکنیک‌های خاص آن، به تدریج توسعه یافته و به شکل مدرن امروزی درآمده‌اند. واترپلو نه تنها به عنوان یک ورزش رقابتی در سطح بین‌المللی شناخته شده است، بلکه به دلیل فواید جسمی و ذهنی زیادی که به همراه دارد، به یک فعالیت محبوب و پرطرفدار تبدیل شده است. این ورزش نیازمند همکاری و هماهنگی بین بازیکنان است و مهارت‌های بسیاری را در زمینه‌های مختلف از جمله شنا، استراتژی و هماهنگی بهبود می‌بخشد.

در ایران نیز واترپلو سابقه‌ای طولانی و درخشان دارد و تیم‌های ملی و باشگاهی همواره در سطح آسیا و جهان موفقیت‌های چشمگیری را کسب کرده‌اند. برگزاری مسابقات مهم در سطح جهانی و منطقه‌ای، علاوه بر ارتقای سطح فنی بازیکنان، موجب افزایش آگاهی و علاقه‌مندی عمومی به این ورزش شده است. اما همان‌طور که واترپلو مزایای بسیاری برای بدن و ذهن دارد، به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و رقابتی خود، ممکن است با خطراتی نیز همراه باشد.

آگاهی از این مخاطرات و رعایت نکات ایمنی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها و افزایش بهره‌وری و لذت بردن از این ورزش کمک کند. در نهایت، واترپلو به عنوان یک ورزش تیمی و پرهیجان، نه تنها یک فعالیت بدنی کامل و مفید را فراهم می‌کند، بلکه فرصتی برای توسعه مهارت‌های اجتماعی و استراتژیک بازیکنان نیز ایجاد می‌کند، که این خود می‌تواند به زندگی فردی و اجتماعی آن‌ها کمک بسیاری کند.

منابع:

https://carolinawaterpolo.com/basic-rules/

https://opensportssciencesjournal.com/VOLUME/14/PAGE/82/FULLTEXT/#T1

https://www.swimming.org/waterpolo/

https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/water-polo-preventing-injury#common-water-polo-injuries

https://fittoplay.org/sports/water-polo/the-most-common-injuries-in-waterpolo/